Nợ công Hoa Kỳ chạm đỉnh vì tăng thuế: USD sắp mất ngôi?

Khi ngày 9/7 – thời điểm các mức thuế nhập khẩu mới của Mỹ bắt đầu có hiệu lực – đang cận kề, chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp tục triển khai một chiến lược kinh tế đầy tính cưỡng chế và hệ quả dài hạn.

Cùng lúc, Washington thông qua gói ngân sách vĩ mô với tác động sâu sắc đến cấu trúc tài khóa quốc gia và vị thế của đồng đô la Mỹ trong hệ thống tiền tệ quốc tế. Trong bối cảnh này, câu hỏi về khả năng duy trì ưu thế tài chính của Hoa Kỳ ngày càng trở nên cấp thiết trong giới học thuật và hoạch định chính sách.

Phát biểu mới nhất từ chuyên cơ Air Force One cho thấy tổng thống Mỹ đã ký 12 thư thông báo, dự kiến sẽ được gửi tới các quốc gia như Đài Loan, Hàn Quốc, Thụy Sĩ và các thành viên Liên minh châu Âu – những đối tác chưa đạt được thỏa thuận thương mại song phương với Mỹ.

Nội dung thư nêu rõ mức thuế nhập khẩu mà mỗi nước sẽ phải chịu nếu không tiến hành điều chỉnh chính sách thương mại hiện hành theo yêu cầu từ Washington các mức thuế mới – từ 10% đến 70% – gửi đến các đối tác thương mại chưa đạt được thỏa thuận song phương, trong đó có thể bao gồm cả các nền kinh tế lớn như EU và Đài Loan.

Trước đó, mức thuế 10% từng được áp dụng như một biện pháp tạm thời từ tháng 4, nhưng bị trì hoãn đến tháng 7 để cho phép các cuộc đàm phán diễn ra. Việc thay thế đàm phán đa phương bằng các thư thông báo đơn phương phản ánh cách tiếp cận thực dụng, đồng thời làm gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu.

Song hành cùng chính sách thuế quan là việc thông qua đạo luật ngân sách “One Big Beautiful Bill” – một sáng kiến chi tiêu và cải cách thuế trị giá 4,5 nghìn tỷ USD. Dù được xem là chiến thắng lập pháp mang tính biểu tượng cho nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, dự luật này làm dấy lên nhiều lo ngại về tính bền vững tài khóa.

Chỉ riêng việc cắt giảm thuế đã làm gia tăng thâm hụt ngân sách liên bang, đẩy tổng nợ công Hoa Kỳ lên mức 37 nghìn tỷ USD – tương đương 150% GDP của Nhật Bản, và vượt xa quy mô kinh tế của toàn bộ khối Liên minh châu Âu.

Tác động lan tỏa của tình hình này đã thể hiện rõ trên các chỉ số tài chính toàn cầu. Từ đầu năm, đồng USD đã mất 10% giá trị so với bảng Anh và 15% so với đồng euro, bất chấp việc Cục Dự trữ Liên bang vẫn duy trì mức lãi suất cao hơn so với các ngân hàng trung ương châu Âu.

Đường cong lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ cũng đang bị đảo ngược theo chiều hướng bất lợi: lợi suất dài hạn gia tăng trong khi lợi suất ngắn hạn không thay đổi nhiều – dấu hiệu rõ rệt cho thấy thị trường tài chính đang định giá lại rủi ro tín dụng quốc gia.

Các chuyên gia kinh tế hàng đầu như Ray Dalio cho rằng nước Mỹ đã đến điểm bước ngoặt trong chính sách nợ công. Theo ông, nếu không sớm có biện pháp giảm thâm hụt – ví dụ như cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế – thì việc phục vụ nợ (bao gồm cả lãi vay) sẽ sớm vượt ngưỡng 10 nghìn tỷ USD mỗi năm. Điều này không chỉ làm méo mó cán cân tài khóa mà còn đe dọa vai trò trung tâm của đồng đô la Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Sự bấp bênh của đồng USD – dù hiện tại vẫn là đồng tiền dự trữ chủ yếu – đang trở thành chủ đề nóng trong các diễn đàn chính sách tiền tệ. Sự trỗi dậy của vàng, đồng euro và bảng Anh phản ánh xu hướng phân tán danh mục đầu tư quốc tế. Ngay cả Ngân hàng Trung ương Anh cũng thừa nhận rằng Bộ Tài chính Mỹ và FED đang giám sát sát sao các diễn biến liên quan đến đồng USD và nợ công.

Mohamed El-Erian mô tả hình tượng này bằng cụm từ nổi tiếng: “Chiếc áo sạch nhất trong đống đồ bẩn” – cho thấy đồng đô la vẫn thống trị, nhưng không còn bất khả xâm phạm.

Ba kịch bản phản ánh rủi ro hệ thống có thể xảy ra nếu tình trạng hiện tại kéo dài – và mỗi kịch bản đều mang theo những tiền lệ lịch sử đáng lưu tâm.

Kịch bản thứ nhất, siết chặt chính sách tài khóa, từng được triển khai sau khủng hoảng nợ châu Âu 2011 nhưng để lại hậu quả suy giảm tăng trưởng kéo dài.

Kịch bản thứ hai, mở rộng cung tiền, gợi nhớ đến chính sách nới lỏng định lượng hậu khủng hoảng 2008, vốn góp phần làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập. V

à kịch bản thứ ba – vỡ nợ kỹ thuật – tuy chưa từng xảy ra ở Mỹ, nhưng cuộc khủng hoảng trái phiếu Nga năm 1998 cho thấy hậu quả lan truyền hệ thống có thể rất nghiêm trọng.

Dù xác suất vỡ nợ của Mỹ hiện tại vẫn được đánh giá là thấp, các chỉ báo thị trường cho thấy niềm tin đang bị xói mòn, nhất là khi trần nợ công liên tục bị chính trị hóa.

Trong khi đó, Tổng thống Trump tiếp tục khẳng định gói ngân sách mới là “món quà sinh nhật tuyệt vời nhất cho nước Mỹ” khi quốc gia bước vào chuỗi kỷ niệm 250 năm lập quốc. Tuy nhiên, các đánh giá độc lập từ giới học thuật và chuyên gia tài chính quốc tế cho rằng chính sách hiện tại đang đặt cược vào vị thế chiến lược của Mỹ để đổi lấy hiệu ứng chính trị ngắn hạn.

Dưới góc độ cấu trúc, mỗi hành động tài khóa – từ việc gửi thư áp thuế đến thông qua ngân sách – không còn là quyết định đơn lẻ trong nội bộ nước Mỹ, mà là sự kiện có khả năng tạo phản ứng dây chuyền trên phạm vi toàn cầu. Thời điểm thay thế đồng USD có thể chưa đến ngay, nhưng cuộc thảo luận về tính bền vững của hệ thống tài chính do Mỹ dẫn đầu chắc chắn đã bắt đầu.

Trong bối cảnh biến động hiện nay, điều thiết yếu là tiếp tục theo dõi chặt chẽ các chỉ báo kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ và phản ứng từ các nền kinh tế lớn. Bởi nếu vị thế của đồng USD lung lay, thì trật tự tiền tệ toàn cầu cũng sẽ phải tái cấu trúc theo những cách chưa từng có tiền lệ.